Krótka lekcja historii
Przyjmuje się, że gatunek homo (człowiek) pojawił się na Ziemi około 2,5 mln lat temu. Gatunków homo było kilka, np. Homo habilis (człowiek zręczny), Homo erectus (człowiek wyprostowany), zasiedlały one różne obszary Ziemi. Powstanie naszego gatunku, Homo sapiens (człowiek rozumny) datuje się na 200-250 tys. lat p.n.e. Uważa się, że nasz gatunek po raz pierwszy pojawił się w Afryce wschodniej, niektórzy badacze uważają, że były to tereny obecnej Etiopii.
Z pewnych względów, do tej pory nie do końca zrozumiałych, nastąpiła modyfikacja materiału genetycznego i nasi przodkowie zdecydowali się na opuszczenie swojego siedliska i podbój nowych terenów – ten okres datuje się na 70 tys. lat p.n.e. (niektórzy podają datę 160-70 tys. lat p.n.e). Wyruszyli zatem m.in. w kierunku Europy i Azji.
Migrując na tereny im nieznane spotkali lud określany przez nas mianem neandertalczyków. Neandertalczycy byli rasą należącą do Homo neanderthalensis (czyli należeli do gatunku ludzkiego), ale Homo sapiens był gatunkiem bardziej rozwiniętym i podbił tereny zamieszkałe przez neandertalczyków, jednocześnie wymieniając z nimi swój materiał genetyczny.
Geny
W obecnych czasach cały nasz materiał genetyczny jest przebadany, wiemy w jakich chromosomach zlokalizowane są jakie choroby (tłumacząc na język potoczny: chromosom to miejsce, gdzie są zlokalizowane nasze geny. Idąc dalej: mamy możliwość leczenia niektórych chorób genetycznych terapią genową. Wielu naukowcom marzy się zlokalizowanie genu nieśmiertelności… Brzmi to jak since fiction, ale fakty są niepodważalne.
COVID-19 i geny po … neandertalczykach
W 2020 roku badacze z największej niemieckiej instytucji naukowej, Instytutu Maxa Plancka w Lipsku (Niemcy) oraz Instytutu Karolinska w Sztokholmie (Szwecja) badających i analizujących geny, kultury i ich zdolności poznawcze wykryli na chromosomie 12 wariant genu odpowiedzialny za lżejszy przebieg infekcji COVID-19. Okazuje się, że posiadając tą odmianę genu nasz organizm produkuje enzym, który w łatwiejszy sposób niszczy wirusa. Zaś na chromosomie 3 – wariant genu odpowiadający za powikłania w przebiegu infekcji COVID-19.
Geny te odziedziczyliśmy po neandertalczykach, czyli nasza rasa ma w swoim materiale genetycznym elementy odziedziczone po dawno wymarłym gatunku ludzkim. Ten fakt potwierdza teorię, że pomiędzy homo sapiens a neandertalczykami dochodziło do krzyżówek, w wyniku których powstawały kolejne pokolenia. Na drodze ewolucji i wymiany genów powstała obecna rasa Homo sapiens, przez niektórych określana obecnie Homo Deus (zachęcam Was do przeczytania lektury Homo deus prof. Yuval Noah Harari).
Okazuje się, że po neandertalczykach mamy też inne geny, np. kobiety, które posiadają pewien wariant genu neandertalskiego są bardziej płodne. To, jaki mamy wariant genu, zależy od… przypadku, zależy jakie geny występują naszej rodzinie i jak je odziedziczyliśmy.
Czy mamy wpływ na geny?
Jako ludzie materiał genetyczny mamy właściwie identyczny, ale przyjrzyjmy się pewnemu zjawisku opisywanemu w medycynie wiele lat temu. W pewnej rodzinie urodziły się bliźnięta jednojajowe, czyli mające identyczny materiał genetyczny. Jedno z bliźniąt zachorowało na cukrzycę typu 2. W takim przypadku ryzyko zachorowania przez drugie bliźnię wynosi 70%. Na przestrzeni ich życia jedno z bliźniąt musiało walczyć z cukrzycą typu 2, drugie nie zachorowało i cieszyło się pełnią życia.
Epigenetyka
Dlaczego mając w 100% identyczny materiał genetyczny możemy mieć jakąś chorobę lub jej nie mieć?
Dlatego, że posiadanie genów to jedna rzecz, a ich aktywacja (tzw. ekspresja) to druga rzecz. O tym, czy dany gen się ujawni, czy nie – decydują tzw. czynniki zewnętrze, np środowisko w jakim żyjemy, palenie papierosów, spożywanie żywności wysokocukrowej, czy wysokotłuszczowej, zanieczyszczenie powietrza, itd.
Nauka, która się tym zajmuje, nazywa się EPIGENETYKĄ. Epigenetyka to nowa gałąź genetyki, która jest szeroko badana.
Odpowiedź na pytanie, czy mamy wpływ na odczyt naszych genów, brzmi: TAK. To, jak żyjemy, co robimy, co zjadamy, jakim powietrzem oddychamy, ma znaczący wpływ na aktywację lub blokadę nasze genów. Zatem nawet jeśli dziedziczymy bardziej chorobowy wariant COVID-19, to przez styl życia możemy go modyfikować.
Pamiętajmy: regulacja aktywności genów jest bardziej istotna niż same geny. To doskonale widać w pracy endokrynologa: jak dziedziczymy geny i jaki mamy na nie wpływ. Celem prawidłowej aktywacji naszych genów powinniśmy stosować coś, co nazwałam endokrynologicznym stylem życia, ale o tym w osobnym artykule.
Pozdrawiam Was cieplutko.
Doktor Lu
Piśmiennictwo:
1. Hugo Zeberg . Svante Pääbo. A genomic region associated with protection against severe COVID-19 is inherited from Neandertals. Proc Natl Acad Sci U S A. 2021 2; 118: e2026309118
2. Yuval Noah Harari. Sapiens. Od zwierząt do bogów
3. Kaushik P, Anderson JT. Obesity: epigenetic aspects. Biomol Concepts. 2016 1;7:145-55
4. Zhang L, Lu Q, Chang C. Epigenetics in Health and Disease. Adv Exp Med Biol. 2020 1253:3-55.
Bądź na bieżąco!
