Gruczolaki przysadki – diagnostyka. Jakie badania zrobić i jak je rozpoznać?

W tym artykule chciałabym skupić się na badaniach, które należy wykonać gdy mamy (lub podejrzewamy, że możemy mieć) gruczolaka przysadki.

Przysadka

Przysadka to mała struktura (wymiary 15x10x6mm) znajdująca się w środku głowy. Ma objętość wiśni i wraz z podwzgórzem reguluje pracę wszystkich układów hormonalnych w naszym ciele. Porównuję te struktury obrazowo do królowej (przysadki) i króla (podwzgórza). Zatem jeśli nasza królowa choruje, to cały organizm to odczuwa.

Gruczolaki przysadki – podział wg wielkości

Podział gruczolaków zależy od ich wielkości.

• mikrogruczolak to guz przysadki o średnicy <10mm,
• makrogruczolak to guz przysadki o średnicy ≥10mm,
• gruczolak olbrzymi to guz przysadki o średnicy >40mm. Zwróćcie uwagę, że gruczolak olbrzymi jest kilkakrotnie większy od samej przysadki!

Hormony produkowane przez gruczolaki

Dodatkowo podział gruczolaków zależy od tego, co produkują. Wyróżniamy następujące gruczolaki:

• prolaktynoma: produkuje PRL,
• somatotropinoma: GH,
• kortykotropinoma: ACTH,
• tyreotropininoma: TSH,
• gonadotropinoma: LH, FSH

PRZYKŁAD: Zatem jeśli pacjent ma gruczolaka o średnicy 5 mm produkującego PRL, to na rozpoznanie kliniczne brzmi: mikroprolaktynoma

Rozpoznawanie gruczolaków przysadki

Do pełnego rozpoznania potrzebujemy oceny obrazowej przysadki oraz badań hormonalnych z krwi.

Podstawowym badaniem obrazującym przysadkę (tzw. obrazowym) jest rezonans magnetyczny przysadki z kontrastem. Jest to badanie bardzo dokładne, ponieważ pokazuje zmiany już od 1mm. Trwa ono około 30-40 min. i nie należy do przyjemnych, ponieważ leżymy w tubie, która wydaje hałaśliwe dźwięki (dlatego personel medyczny zakłada nam słuchawki wyciszające).

Do badania nie należy się specjalnie przygotowywać, ale pamiętajmy o oznaczeniu stężenia kreatyniny, choć niektóre pracownie oznaczają kreatyninę tzw. szybkim testem paskowym z krwi włośniczkowej, nakłuwając nasz palec bezpośrednio przed badaniem (podobnie oznacza się stężenie glukozy z palca).

Klaustrofobia i rezonans magnetyczny

Osoby cierpiące na klaustrofobię mają dwie opcje:

1. Pierwszą z nich jest wykonanie badania z znieczuleniu ogólnym (jest to kłopotliwe, ponieważ aby otrzymać znieczulenie, potrzebujemy obecności lekarza anestezjologa podczas badania, dodatkowo koszty badania są znacznie większe).
2. Drugą alternatywą jest wykonanie badania tomografii komputerowej z kontrastem. Podczas badania tomografem, pacjent nie znajduje się w tubie, a jedynie badane pole (w przypadku przysadki – głowa) umieszczane jest w pierścieniu maszyny. Samo badanie trwa krótko – kilka minut. Minusem tomografii komputerowej jest to, że nie jest to tak dokładne badanie jak rezonans, oraz że kontrast do badania zawiera dużą dawkę jodu, co może niekorzystnie odbić się na pracy naszej tarczycy. Dlatego właśnie do tego badania musimy oznaczyć sobie nie tylko stężenie kreatyniny, ale też TSH.

Rezonans magnetyczny / tomografia komputerowa – WAŻNE

Zarówno na badanie rezonansu magnetycznego, jak i tomografii komputerowej potrzebujemy skierowanie od lekarza. Dodatkowo na skierowaniu lekarz zaznacza, czy badanie jest z kontrastem, czy bez. Nie wykonany takiego badania na własną rękę. Pamiętajmy, że niektóre stany kliniczne: ciąża, laktacja, ciężkie choroby, ciała metalowe w ciele mogą stanowić przeciwwskazania do ww. badań, czy do użycia kontrastu – o tym, czy tak jest, decyduje lekarz

Badania hormonalne

Tutaj opiszę badania, które przy obecności gruczolaka przysadki można wykonać ambulatoryjnie. Wyniki tych badań muszą być skonsultowane przez endokrynologa, który zaleca leczenie lub powtarza badania. Może też rozszerzyć diagnostykę albo skierować pacjenta na hospitalizację celem diagnostyki „szpitalnej”.

Badania powinny być wykonane rano, na czczo, pomiędzy godziną 7:00-9:00, najlepiej około 8:00.

Badania:

• PRL,
• kortyzol,
• IGF-1,
• TSH,
• fT4,
• fT3,
• LH,
• FSH,
• progesteron,
• estradiol.

Konsultacja endokrynologa

Pamiętajmy też o konsultacji badań przez endokrynologa, zbierze on szczegółowy wywiad, zbada pacjenta i oceni wyniki badań. Najwięcej problemów w zakresie hormonów przysadkowych stwarza podwyższone stężenie PRL, ponieważ niekoniecznie musi ono wynikać z gruczolaka.

Dlaczego?

Ponieważ PRL podwyższa się w wielu przypadkach, np. w ciąży, podczas laktacji, przy stresie, seksie, wysiłku fizycznym, przy zażywaniu niektórych leków itd. Dlatego nie interpretujmy sami wyników badań. To, co zawsze powtarzam: interpretacja badań wraz z wywiadem i badaniem pacjenta stanowi podstawę prawidłowej diagnozy.

Pozdrawiam cieplutko,
Dr Lu

Bądź na bieżąco!

@okiem_doktor_luizy

FB/okiemdoktorluizy/