Z uwagi na fakt, że nadal spotykam się z pacjentami, którzy nieprawidłowo interpretują wyniki hormonalne tarczycy (mylą niedoczynność z nadczynnością), postanowiłam przybliżyć Wam, jak interpretować badania i na czym polega różnica pomiędzy wysokim a niskim stężeniem TSH.
Choroby tarczycy – coraz częstszy problem
Biorąc pod uwagę fakt, że w obecnych czasach coraz częściej diagnozujemy choroby tarczycy, wydaje mi się, że ta wiedza jest niezbędna w terapii pacjenta. Uważam, że jeżeli pacjent wie więcej na temat swojej choroby, to bardziej aktywnie uczestniczy w leczeniu i w związku z tym efekty terapii są lepsze.
Budowa tarczycy
Tarczyca ma kształt MOTYLA i jest położona pośrodku szyi, nad tchawicą (medycznie określamy, że tarczyca składa się z prawego i lewego płata tarczycy połączonego cieśnią, czyli tzw. mostkiem). Ja lubię bardziej obrazowe opisy, gdyż uważam, że łatwiej je zapamiętać, stąd motyl :).
Idąc dalej, nad górnymi i dolnymi skrzydłami motyla znajdują się przytarczyce (czyli gruczoły, które są odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowego stężenia wapnia w organizmie).
Tarczyca jest zbudowana z pęcherzyków, w których produkowane i magazynowane są hormony tarczycy (fT4 i fT3). W normalnych warunkach tarczyca bez stymulacji przez przysadkę (a dokładnie TSH) nie uwolni hormonów tarczycy. TSH jest ,,pobudzaczem” tarczycy. Czyli pod wpływem TSH tarczyca produkuje T4 i T3.
To właśnie dlatego w diagnostyce chorób tarczycy oznaczamy TSH i fT4. fT3 nie ma aż takiego znaczenia klinicznego, ponieważ jest w małym stopniu zależne od TSH; T3 powstaje głównie w tkankach obwodowych z T4. T4 produkowane jest tylko przez tarczycę, a T3 w 15-20%.
Niedoczynność pierwotna i wtórna
Tarczyca może nie pracować z dwóch powodów, wynikających z uszkodzenia:
-przysadki (wtórna niedoczynność i bardzo rzadka)
-tarczycy (pierwotna niedoczynność, najczęstsza)
Wtórna niedoczynność oznacza, że jeżeli np. będziemy mieli uraz głowy i uszkodzimy sobie przysadkę, czy też będziemy mieli guza w przysadce, to wówczas nie będzie produkcji TSH i nie będzie stymulacji do wydzielania hormonów z tarczycy. Innymi słowy wtórna niedoczynność tarczycy oznacza uszkodzona przysadkę i wtórnie tarczycę (we krwi niskie TSH, niskie fT3 i fT4)
Niedoczynność pierwotna jest wtedy, gdy tarczyca pracuje nieprawidłowo, czyli produkuje zbyt mało hormonów tarczycy (jest chora). Co się wtedy dzieje? W takim przypadku przysadka, chcąc pobudzić tarczycę, zaczyna produkować więcej TSH i szybko dochodzi do wzrostu stężenia TSH poza górną normę (najczęstsza norma dla TSH=0,27-4,2 mIU/l). Pamiętajmy: pierwotna niedoczynność tarczycy oznacza uszkodzenie tarczycy i prawidłowo pracującą przysadkę (wysokie TSH + fT3 i fT4-prawidłowe, a potem niskie). Wysokie TSH oznacza niedoczynność tarczycy.
TSH jest najbardziej czułym parametrem pracy tarczycy i w niedoczynności tarczycy ROŚNIE jako pierwszy.
Przyczyny pierwotnej niedoczynności tarczycy
Trzy najczęstsze przyczyny pierwotnej niedoczynność tarczycy:
- choroba Hashimoto
- stan po operacyjnym usunięciu gruczołu tarczowego (wole guzkowe, choroba Gravesa–Basedowa, rak tarczycy)
- stan po leczeniu jodem promieniotwórczym, tzw I131 (z powodu nadczynności spowodowanej guzkiem tarczycy, czy choroba Graves–Basedow).
Leczenie niedoczynności tarczycy
Kiedy mamy zdiagnozowaną niedoczynność tarczycy (medycznie określamy ją jako pierwotną niedoczynność tarczycy, ale w codziennym życiu nazywamy po prostu niedoczynnością tarczycy), przepisujemy pacjentowi lek zawierający hormon tarczycy (tyroksynę, czyli T4, a we krwi mierzymy fT4 – free T4). Jeżeli bierzemy lek na tarczycę to fT4 rośnie, więc przysadka odczytuje, że tarczyca naprawiła się i nie potrzebuje stymulacji przez TSH. Stężenie TSH spada do prawidłowych wartości. Dlatego w ocenie niedoczynności tarczycy najważniejszy jest hormon TSH (nadzorca), a potem fT4.
Nadczynność tarczycy – pierwotna i wtórna
Pierwotna nadczynność tarczycy dotyczy patologii gruczołu tarczowego. Gdy tarczyca jest nadaktywna (np. choroba Gravesa-Basedowa, guzki tarczycy), produkuje dużo hormonów tarczycy. Wówczas podwyższa się ft4 i fT3 i przysadka musi obniżyć produkcję TSH (pobudzacza). Czyli nadczynność tarczycy to obniżone TSH oraz na początku w normie potem podwyższone fT4 i fT3.
Wtórna nadczynność tarczycy dotyczy guza przysadki wydzielającego TSH. Dochodzi wtedy do zwiększenia produkcji hormonów tarczycy i do wzrostu fT4 i fT3. Jest to jednak sytuacja niezwykle rzadka i dotyczy 1 osoby na milion.
Podsumowując:
Wysokie TSH = niedoczynność tarczycy
Niskie TSH = nadczynność tarczycy
Pozdrawiam serdecznie i zapraszam również na mój profil na Facebooku oraz na Instagramie.
Doktor Luiza
Bądź na bieżąco!
Ciekawy artykul Pani Dr👏 mam pytanie odnosnie nadczynnosci, u meza stwierdzono nadczynnosc, do tego od wczesnego dziecinstwa ma bielactwo a rok temu w wieku 35 lat stwierdzono u niego celiakie i lysienie plackowate. Niestety maz nalezy do antyszczepionkowcow i jest fanem teorii spiskowych. Przez rok bral leki ale ostatnio zaprzestal bo stwierdzil ze mu szkodzą. Duzo czytam o nieleczonej nadczynnosci ale jednak nie wiem na co sie przygotowac? Maz przy wzroscie 185 cm wazy zaledwie 68 kg i wyglada coraz gorzej
Jeśli mąż ma nadczynność od dłuższego czasu to raczej nie jest ona nasilona, bo inaczej by się źle czuł. Tutaj bardzo ważne jest wykonanie badań oceniających kilka układów hormonalnych. Po badaniach można coś więcej powiedzieć. Pozdrawiam serdecznie.
A w takim razie co w przypadku, kiedy hormon przysadki (tsh) jest ok, tak jak ft3, ale ft4 czyli hormon wydzielony bezpośrednio przez tarczyce jest bardzo nisko?
Również co kiedy tsh i ft4 jest ok, A ft3 jest bardzo wysoko? Ponad % normy
Mogą być inne patologie przysadki, które zdarzają się rzadko. Wtedy należy udać się do endokrynologa, aby zebrał szczegółowy wywiad, ocenił wyniki, wykonał USG i zalecił kontrolę, dlaczego tak się dzieje. Może też być to wpływ różnych leków. Pozdrawiam!
Co w sytuacji gdy tsh jest w normie 3.6 a ft4 na granicy minimum. Po wlaczeniu leczenia tsh spadlo do 1 a ft4 posrodku normy. Jednak po 7 latach leczenia sytuacja jest niejasna bo tsh wzroslo do 2.5 a ft4 ponizej normy. Zwiekszenie euthyroxu do 125 co prawda wyrownało ft4 do 40 proc normy ale tsh jest ponizej. Ft3 oscyluje w granicach 85proc normy. Problem w tym ze zwiekszanie euthyroxu obniza szybko tsh pojawia sie fatalne samopoczucie, drzenie miesni, bol pleców ledzwiowy, sciskanie gardła, bol w klatce, obniza sie cisnienie i rosnie tetno. Ft4 w normie a tsh na dolnej granicy i stopniowo wzrasta co ok 10 dni np z 0.2 do 0,3 itd. Nizsze dawki to fatalne samopoczucie a wyższe objawy nadczynnosci. Nie ma nic pomiedzy tj dobrego samopoczucia. Antydepresanty nie skutkują. Ewidentnie problem tarczycy. O leczeniu, suplementacji jodem lekarz slyszec nie chce jakoby polski nie dotyczyl problem. Isc w kierunku wyzszej dawki? Nizszej? Wlaczeniu jodu?
To pytanie bardzo indywidualne, aby na nie odpowiedzieć, należałoby wykonać badania i zebrać szczegółowy wywiad. Pozdrawiam serdecznie 🙂