Jak pracuje tarczyca – niedoczynność i nadczynność

Z uwagi na fakt, że nadal spotykam się z pacjentami, którzy nieprawidłowo interpretują wyniki hormonalne tarczycy (mylą niedoczynność z nadczynnością), postanowiłam przybliżyć Wam, jak interpretować badania i na czym polega różnica pomiędzy wysokim a niskim stężeniem TSH.

Choroby tarczycy – coraz częstszy problem

Biorąc pod uwagę fakt, że w obecnych czasach coraz częściej diagnozujemy choroby tarczycy, wydaje mi się, że ta wiedza jest niezbędna w terapii pacjenta. Uważam, że jeżeli pacjent wie więcej na temat swojej choroby, to bardziej aktywnie uczestniczy w leczeniu i w związku z tym efekty terapii są lepsze.

Budowa tarczycy

Tarczyca ma kształt MOTYLA i jest położona pośrodku szyi, nad tchawicą (medycznie określamy, że tarczyca składa się z prawego i lewego płata tarczycy połączonego cieśnią, czyli tzw. mostkiem). Ja lubię bardziej obrazowe opisy, gdyż uważam, że łatwiej je zapamiętać, stąd motyl :).

Idąc dalej, nad górnymi i dolnymi skrzydłami motyla znajdują się przytarczyce (czyli gruczoły, które są odpowiedzialne za utrzymanie prawidłowego stężenia wapnia w organizmie).

Tarczyca jest zbudowana z pęcherzyków, w których produkowane i magazynowane są hormony tarczycy (fT4 i fT3). W normalnych warunkach tarczyca bez stymulacji przez przysadkę (a dokładnie TSH) nie uwolni hormonów tarczycy. TSH jest ,,pobudzaczem” tarczycy. Czyli pod wpływem TSH tarczyca produkuje T4 i T3.

To właśnie dlatego w diagnostyce chorób tarczycy oznaczamy TSH i fT4. fT3 nie ma aż takiego znaczenia klinicznego, ponieważ jest w małym stopniu zależne od TSH; T3 powstaje głównie w tkankach obwodowych z T4. T4 produkowane jest tylko przez tarczycę, a T3 w 15-20%.

Niedoczynność pierwotna i wtórna

Tarczyca może nie pracować z dwóch powodów, wynikających z uszkodzenia:
-przysadki (wtórna niedoczynność i bardzo rzadka)
-tarczycy (pierwotna niedoczynność, najczęstsza)

Wtórna niedoczynność oznacza, że jeżeli np. będziemy mieli uraz głowy i uszkodzimy sobie przysadkę, czy też będziemy mieli guza w przysadce, to wówczas nie będzie produkcji TSH i nie będzie stymulacji do wydzielania hormonów z tarczycy. Innymi słowy wtórna niedoczynność tarczycy oznacza uszkodzona przysadkę i wtórnie tarczycę (we krwi niskie TSH, niskie fT3 i fT4)

Niedoczynność pierwotna jest wtedy, gdy tarczyca pracuje nieprawidłowo, czyli produkuje zbyt mało hormonów tarczycy (jest chora). Co się wtedy dzieje? W takim przypadku przysadka, chcąc pobudzić tarczycę, zaczyna produkować więcej TSH i szybko dochodzi do wzrostu stężenia TSH poza górną normę (najczęstsza norma dla TSH=0,27-4,2 mIU/l). Pamiętajmy: pierwotna niedoczynność tarczycy oznacza uszkodzenie tarczycy i prawidłowo pracującą przysadkę (wysokie TSH + fT3 i fT4-prawidłowe, a potem niskie). Wysokie TSH oznacza niedoczynność tarczycy.

TSH jest najbardziej czułym parametrem pracy tarczycy i w niedoczynności tarczycy ROŚNIE jako pierwszy.

Przyczyny pierwotnej niedoczynności tarczycy

Trzy najczęstsze przyczyny pierwotnej niedoczynność tarczycy:

1. choroba Hashimoto
2. stan po operacyjnym usunięciu gruczołu tarczowego (wole guzkowe, choroba Gravesa–Basedowa, rak tarczycy)
3. stan po leczeniu jodem promieniotwórczym, tzw I131 (z powodu nadczynności spowodowanej guzkiem tarczycy, czy choroba Graves–Basedow).

Leczenie niedoczynności tarczycy

Kiedy mamy zdiagnozowaną niedoczynność tarczycy (medycznie określamy ją jako pierwotną niedoczynność tarczycy, ale w codziennym życiu nazywamy po prostu niedoczynnością tarczycy), przepisujemy pacjentowi lek zawierający hormon tarczycy (tyroksynę, czyli T4, a we krwi mierzymy fT4 – free T4). Jeżeli bierzemy lek na tarczycę to fT4 rośnie, więc przysadka odczytuje, że tarczyca naprawiła się i nie potrzebuje stymulacji przez TSH. Stężenie TSH spada do prawidłowych wartości. Dlatego w ocenie niedoczynności tarczycy najważniejszy jest hormon TSH (nadzorca), a potem fT4.

Nadczynność tarczycy – pierwotna i wtórna

Pierwotna nadczynność tarczycy dotyczy patologii gruczołu tarczowego. Gdy tarczyca jest nadaktywna (np. choroba Gravesa-Basedowa, guzki tarczycy), produkuje dużo hormonów tarczycy. Wówczas podwyższa się ft4 i fT3 i przysadka musi obniżyć produkcję TSH (pobudzacza). Czyli nadczynność tarczycy to obniżone TSH oraz na początku w normie potem podwyższone fT4 i fT3.

Wtórna nadczynność tarczycy dotyczy guza przysadki wydzielającego TSH. Dochodzi wtedy do zwiększenia produkcji hormonów tarczycy i do wzrostu fT4 i fT3. Jest to jednak sytuacja niezwykle rzadka i dotyczy 1 osoby na milion.

Podsumowując:

Wysokie TSH = niedoczynność tarczycy

Niskie TSH = nadczynność tarczycy

Pozdrawiam serdecznie i zapraszam również na mój profil na Facebooku oraz na Instagramie.

Doktor Luiza

Bądź na bieżąco!

@okiem_doktor_luizy

FB/okiemdoktorluizy/