Natchnieniem do napisania tego artykułu była moja niedawna pacjentka, która przestała samoistnie miesiączkować w wieku 34 lat.
Pacjentka obecnie ma lat 35, pozostaje pod opieką ginekologiczną, natomiast zgłosiła się do mnie z zapytaniem: czy coś endokrynologicznego można zrobić, aby miesiączki powróciły, ponieważ chciałaby mieć choć jedno dziecko…
Teraz kilka faktów na temat przedwczesnej menopauzy.
Dotyczy ona kobiet poniżej 40 r.ż., u których zanikła miesiączka z dwóch powodów:
- samoistnie,
- w wyniku uszkodzenia jajników.
Przedwczesna menopauza, inaczej zwana pierwotną niedoczynnością jajników = POI (premature ovarian insufficiency), dotyczy 1-2% kobiet i wiąże się – ogólnie ujmując – z przedwczesnym starzeniem, które widzimy m.in. pod postacią:
- upośledzenia jakości życia, obniżonej samooceny, depresji,
- wzrostu ryzyka cukrzycy typu 2,
- wzrostu ryzyka osteoporozy,
- wzrostu ryzyka chorób sercowo- naczyniowych,
- wcześniej występujących zaburzeń koncentracji i pamięci.
Smutną rzeczą jest w tym wszystkim fakt, że w ponad 50% przypadków nie znajdujemy konkretnej przyczyny, dlaczego pacjentka przechodzi przedwczesną menopauzę.
Przyczyny POI
1. samoistna: bez żadnej przyczyny >50% , podłoże genetyczne 10-15%, choroby autoimmunizacyjne, choroby metaboliczne
2. jatrogenne: wycięcie jajników, po chemioterapii/radioterapii nowotworów, toksyny środowiskowe.
Rola genów
Jeżeli pacjentka ma przedwczesną menopauzę, trzeba wykluczyć tło genetyczne, ponieważ stanowi ono aż do 15% przyczyn. Taką więc pacjentkę należy skierować na badania genetyczne (czyli swojego DNA), ponieważ musimy wykluczyć m.in. zespół Turnera, czy inne mutacje genowe które dają przedwczesną menopauzę, np.:
- zespól Turnera,
- łamliwy chromosom X
- inne mutacje genowe.
Choroby autoimmunizacyjne
Dodatkowo należy pamiętać, że inne choroby autoimmunizacyjne mogą stać za przedwczesną menopauzą, np.:
- zapalenia tarczycy,
- reumatoidalne zapalenie stawów
- zespoły niedoczynności wielogruczołowej.
Jest też taka zasada w medycynie, która mówi, że jeśli ktoś ma jakieś schorzenie autoimmunizacyjne (z obecnością przeciwciał), to szansa na rozwiniecie kolejnych chorób autoimmunizacyjnych jest większa, niż w populacji ogólnej. Zatem nie powinien nas dziwić fakt, że 20% pacjentek z POI ma rozpoznaną inną chorobę autoimmunizacyjną. Co więcej, 40% kobiet z POI ma dodatnie przeciwciała ATPO.
Dlatego też omawiana powyżej pacjentka słusznie zgłosiła się do mnie celem wykluczenia, czy coś może być u niej przyczyną braku miesiączek.
Toksyny
Kolejny punkt warty omówienia to toksyny środowiskowe i zidentyfikowana toksyna to tytoń. Pozostawiam to bez dalszego komentarza.
Badania
Podejrzewając POI należy wykonać szereg badań:
- beta hCG,
- FSH, LH, E2, progesteron,
- PRL,
- TSH, ATPO, ATG,
- AMH
- kariotyp
- i inne.
Badaniem, które jest najbardziej czułe w rozpoznawaniu POI jest FSH. Badanie należy wykonać 2 x w przeciągu 6 tygodni. Jeżeli FSH>40 mIU/ml, to możemy rozpoznać POI.
Czy POI oznacza, że pacjentka nie będzie mogła uzyskać samoistnej ciąży?
Odpowiedź brzmi: NIE.
Spontaniczne ciąże zdarzają się u około 4% kobiet i szczególnie dotyczą pierwszego roku po rozpoznaniu POI. To potwierdza jedno z moich ulubionych powiedzeń: ,,w medycynie jest jak w kinie – wszystko może się zdarzyć”.
Leczenie POI
Leczenie pacjentek z POI polega na włączeniu tabletek antykoncepcyjnych (gdy antykoncepcja jest priorytetem), a w pozostałych przypadkach zaleca się hormonalną terapie zastępczą = HTZ.
HTZ należy kontynuować, o ile nie ma przeciwwskazań, do 51 r.ż., czyli średniego czasu, kiedy kobiety przestają miesiączkować.
Wracając do mojej pacjentki – to w toku przeprowadzonej diagnostyki okazało się, że przyczyna przedwczesnego wygaśnięcia czynności jajników jest idiopatyczna, czyli nieznana. Czasami my lekarze też nie potrafimy pomóc.
Pozdrawiam Was serdecznie,
Dr Lu.
Bądź na bieżąco!
