„Pani doktor, czy mogę pić kawę, bo słyszałam, że ona wypłukuje magnez i podnosi ciśnienie”, ,,Czy kawa mi szkodzi?”.
Często słyszę podobne pytania w gabinecie.
Gdy podczas wywiadu z pacjentem poruszam temat uzależnień, niektóre osoby podają wręcz, że są uzależnione od kawy.
Czy kawa to nałóg?
Osobiście nie zaliczam kawy do nałogu. Raczej do miłego i lubianego przyzwyczajenia :).
Kawa – fakty kontra mity.
Kawa to zaraz po wodzie najpopularniejszy napój świata. Czy napój, który tak lubimy jest dla nas szkodliwy?
Niskie spożycie to ilość kawy mieszcząca się w dwóch kubkach (takich o pojemności szklanki). Oczywiście mowa o kubkach kawy bez mleka.
Średnie spożycie kawy określa się na 3-5 kubków dziennie.
Duże spożycie kawy to ilość powyżej 6 kubków na dobę.
Ile kofeiny ma 1 kubek kawy?
Ocenia się, ze jeden kubek (250ml) parzonej kawy zawiera 70-140mg kofeiny, uśredniając jest to około 100mg. Takim przelicznikiem będziemy dalej się posługiwać. Czyli 1 kubek kawy=100mg kofeiny. Dla ciekawości podwójne espresso ma około 125mg kofeiny.
Badania pokazują, że średnie spożycie kawy obniża ryzyko zachorowania na choroby sercowo-naczyniowe [1].
Istnieje coraz więcej danych, że spożycie kawy może chronić przed rozwojem:
- cukrzycy typu 2,
- chorób metabolicznych,
- niektórych rodzajów nowotworów,
- choroby Parkinsona,
- choroby Alzheimera
- oraz marskości wątroby [2,3,4].
Kawę powszechnie kojarzymy z kofeiną, ale za prozdrowotne działanie kawy odpowiadają głównie cztery składniki:
- najbardziej znana kofeina,
- kafestol,
- kahweol,
- kwas chloroprenowy [5].
Kofeina
Działanie kofeiny często wiąże się z przyspieszeniem akcji serca. I tak faktycznie jest.
Kofeina pobudza pracę serca i może mieć to miejsce w następujących przypadkach:
1. Zbyt duża ilość kawy, zbyt dużą ilość określa się najczęściej jako 6 kubków i więcej.
2. Posiadanie szybkiej wersji enzymu wątrobowego metabolizującego kofeinę.
3. Posiadanie choroby sercowo-naczyniowej, zwłaszcza ze współistniejącymi zaburzeniami rytmu serca. Dodając jednak trochę dyskusyjnego punktu widzenia do powyższych rozważań znalazłam też prace z 2018 roku, gdzie opisywane jest antyarytmiczne działanie kofeiny [6].
Pozytywne działanie kofeiny
Ze spraw pozytywnych należy pamiętać, że spożywanie kofeiny w umiarkowanych ilościach, czyli 3-5 kubków na dobę:
- poprawia koncentrację,
- zwiększa sprawność myślenia,
- zmniejsza zmęczenie psychiczne i fizyczne,
- przyspiesza przemianę materii
- oraz pobudza wydzielanie soku żołądkowego.
Negatywne działanie kofeiny
Jeśli przyjmujemy, że średnio 1 kubek kawy zawiera 100mg kofeiny, to zazwyczaj możemy źle się czuć, gdy przekroczymy ilość 5 kubków, czyli 500mg kofeiny na dobę
Osoby, które powinny uważać i absolutnie nie przekraczać dawki 500mg kofeiny na dobę to:
- kobiety w ciąży,
- kobiety trudno przechodzące okres menopauzy,
- kobiety stosujące doustne leki antykoncepcyjne [9],
- osoby ze współistniejącymi chorobami układu sercowo-naczyniowego, zwłaszcza gdy towarzyszą temu zaburzenia rytmu serca,
- osoby szybko metabolizujące kawę.
Czy istnieje dawka śmiertelna kofeiny?
Z obliczeń naukowców wydaje się, że aby do tego doszło, musielibyśmy wypić 7 litrów espresso i to prawdopodobnie w dość szybkim tempie.
Raczej więc nam to nie grozi.
Kafestol, kahweol.
Te dwie substancje wchłaniają się głównie w jelicie cienkim.
Pierwsza z nich, kafesol, ma szczególne powinowactwo do przewodu pokarmowego i wątroby. Poprawiając funkcje detoksykacyjne wątroby przyczynia się do wielu prozdrowotnych działań. Dodatkowo te dwie substancje obniżają stężenie „złego” cholesterolu, co naukowcy wiążą z obniżeniem ryzyka sercowo-naczyniowego. Dużo prac pokazuje też ich działanie przeciwzapalne oraz przeciwnowotworowe.
Kwas chlorogenowy.
W literaturze opisuje się jego działanie jako: przeciwzapalne, antyoksydacyjne, neuroprotekcyjne (chroniące mózg i układ nerwowy przed szkodliwymi substancjami), obniżające „zły”cholesterol i obniżające stężenie glukozy [7].
Działanie moczopędne kawy
Pamiętajmy, że kawa ma właściwości moczopędne, dlatego pijąc ją w ilości średniej warto pomyśleć o wypijaniu dodatkowej ilości wody. Kofeina zawarta w kawie hamuje działanie ADH, hormonu antydiuretycznego, co objawia się nasiloną diurezą (czyli efektem moczopędnym).
Czy kawa wypłukuje magnez?
Moczopędne działanie kawy jest związane z wypłukiwaniem niewielkich ilości wapnia, sodu czy magnezu. Pamiętajmy jednak, że kawa zawiera także mikroelementy i wykazano w wielu pracach, że spożycie kawy nie wpływa negatywnie na stężenie magnezu. Czyli kawa nie powoduje obniżenia stężenia magnezu, z uwagi na fakt, że ona sama zawiera magnez [8].
Kiedy przygotowywałam się do napisania tego artykułu, przeszukując amerykańską bibliotekę medyczną Pubmed zauważyłam, że bardzo dużo artykułów odnosiło się do prozdrowotnego działania kawy (oczywiście w odpowiednich ilościach). Artykuły, które omawiają jej wpływ na stężenie magnezu należą do rzadkości.
Kawa z mlekiem czy bez?
Na zakończenie dodam, że jeśli chodzi o kawę z mlekiem, osobiście nie zalecam picia kawy z mlekiem krowim osobom z chorobami diabetologicznymi oraz z chorobą Hashimoto. Jeśli ktoś nie lubi czarnej kawy, polecam zastąpić mleko krowie mlekiem roślinnym – z wyjątkiem sojowego.
Podsumowanie
Kawa jest napojem, który w małych i średnich ilościach możemy spożywać bez obaw. Zawsze powtarzam, że każdy organizm jest inny, więc sami możemy obserwować reakcje naszego organizmu na ten popularny napój i dostosowywać jego ilość do naszego samopoczucia.
Piśmiennictwo:
1. Poole R., Kennedy O.J., Roderick P., et al. Coffee consumption and health: Umbrella review of meta-analyses of multiple health outcomes. BMJ (Clin. Res. Ed.) 2017;359:5024
2. Ding M., Bhupathiraju S.N., Satija A., et al. Long-term coffee consumption and risk of cardiovascular disease: A systematic review and a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Circulation. 2014;129:643–659
3.Wang A., Wang S., Zhu C., et al. Coffee and cancer risk: A meta-analysis of prospective observational studies. Sci. Rep. 2016;6:33711 4.
4.Shang F., Li X., Jiang X. Coffee consumption and risk of the metabolic syndrome: A meta-analysis. Diabetes Metab. 2016;42:80–87
5.Ludwig I.A., Clifford M.N., Lean M.E., Ashihara H., Crozier A. Coffee: Biochemistry and potential impact on health. Food Funct. 2014;5:1695–1717
6.Effect of Dietary Factors on Cardiac Rhythm Voskoboinik A, Prabhu S, Sugumar H, Kistler PM.Am J Cardiol. 2018 Oct 1;122:1265-127
7. Stefanello N, Spanevello RM, Passamonti S, et al. Coffee, caffeine, chlorogenic acid, and the purinergic system. Food Chem Toxicol. 2019;123:298-313.
8.Navarro-González JF, Mora-Fernández C, García-Pérez J. Clinical implications of disordered magnesium homeostasis in chronic renal failure and dialysis. Seminars in Dialysis. 2009;22:37–44
9.Butt MS, Sultan MT. Coffee and its Consumption: Benefits and Risks.Crit Rev Food Sci Nutr. 2011;51:363-73
Bądź na bieżąco!
A czym można zastąpić kawę? Ja w ogóle nie piję kawy, a czytam że kofeina jest potrzebna organizmowi.
Nie ma takiej substancji, która nam idealnie zastąpi kawę. Biorąc pod uwagę, że kofeina ma właściwości antyoksydacyjne, można pić herbatę zieloną, yerba mate, spożywać ciemne owoce, wtedy dostarczymy antyoksydantów z innych źródeł. Pozdrawiam!
Pani Luizo, proszę o doprecyzowanie terminy ” osoby szybko metabolizujące kawę”. Czym się to objawia, o czym świadczy (jakich problemach organizmu) oraz dlaczego takie osoby nie powinny pić kawy.
Osoby, które szybko metabolizują kawę to są osoby, które mają enzym cytochrom. To on szybko metabolizuje kawę. Ma to uwarunkowanie genetyczne, ale nie jest to choroba. U tych osób kofeina szybko dostaje się do krwi i dlatego mają nieprzyjemne objawy.
O co chodzi z szybkim metabolizowaniem kawy?
Mnie kawa z ekspresu nie pobudza, mogę od razu iść spać, natomiast po wypiciu parzonej trzęsę się przez pół dnia. Dlaczego tak się dzieje?
Dzień dobry, są osoby, które genetycznie mają enzym cytochrom, on szybko metabolizuje kawę. U tych osób kofeina szybko dostaje się do krwi i dlatego mają nieprzyjemne objawy. Zapewne Pani może należeć do tej grupy.
Dzień dobry, a czy nastolatek 14 l. wzywz może pić kawę? Czy jakieś efekty uboczne będą ?
We Włoszech piją nastolatkowie kawę. Tutaj należy podejść indywidualnie. Pozdrawiam serdecznie!
Dlaczego kawa z mlekiem jest zła dla osób z Hashimoto? Drugie pytanie dotyczy wpływu kawy na tabl antykonc. Może Pani to rozwinąć?
Ilość kawy większa niż zalecana może wpłynąć na działanie tabletek antykoncepcyjnych. Jeśli chodzi o mleko to osoby z Hashimoto mają częściej nietolerancję laktozy, a najwięcej laktozy jest w mleku. Osoby z Hashimoto mają też często problemy z jelitami, a mleko niekorzystnie wpływa na florę bakteryjną jelit. Dlatego osobiście nie zalecam kawy z mlekiem.
Dlaczego nie poleca Pani mleka sojowego?
Ponieważ przy chorobie Hashimoto ma działanie wolotwórcze i z powodu takiego, że większość soi jest GMO. Pozdrawiam!
Jako barista – bardzo dziękuję Pani za ten artykuł!
Wybierajmy kawy jasnego palenia, zwracajmy uwagę na to co jest napisane na opakowaniu – data ważności, data palenia, szczep, farma, typ kawy etc. Wybierajmy tylko arabikę, a nie robustę, nie pijmy kawy sprzedawanej w złotych opakowaniach w marketach. Wybierzmy kawę z kawiarni specialty, których jest w Polsce już tak wiele!
Jako że teraz robię detoks, to odstawiłam też kawę, ale piję DECAF – czyli kawę bezkofeinową – kupioną w jednej z warszawskich palarni. Smak prawdziwej kawy, a nadnercza spokojne 🙂
Pozdrawiam,
Dariya
Dziękuję za komentarz i podzielenie się swoim doświadczeniem i cennymi uwagami. Pozdrawiam serdecznie!
Dzień dobry, dowiedziałem się, że dla osób wolno metabolizujących kofeinę dawka powyżej 100 me jest niebezpieczna – m.in. zwiększa ryzyko zawału serca. Co Pani o tym sądzi?
Jeśli wolniej metabolizujemy kofeinę, to musimy ją ograniczać, ponieważ działa ona wtedy tak, jakbyśmy wypili więcej filiżanek kawy. Ja nie spotkałam się z badaniami, czy taka dawka może zwiększać ryzyko zawału serca, nie spotkałam się z takimi danymi podczas pisania tego artykułu, więc trudno mi się do tego ustosunkować. Być może tak jest, należałoby poszukać takich doniesień naukowych. Pozdrawiam!
Dziękuję za odpowiedź. To bardzo ciekawy temat.
Takie dane przekazuje Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, który obecnie prowadzi badania nad kofeiną (https://tenpoznan.pl/poznan-kofeina-a-zdrowie-naukowcy-z-uniwersytetu-przyrodniczego-zbadaja-jak-to-dziala/).
W Pani wpisie właśnie zaciekawiła mnie informacja, że osoby szybko metabolizujące kofeinę powinny ją limitować. Przyznam, że wydawało mi się, że jest właśnie odwrotnie – tzn. szybki metabolizm pozwala spożyć więcej (do 400 mg), a wolno metabolizujący musi uważać, by nie przekraczać 100 mg. Czy szybki metabolizm oznacza, że kofeina szybko dostaje się do krwi, czy, że szybko jest usuwana z organizmu?
Dzień dobry, szybki metabolizm oznacza, że kofeina szybko dostaje się do krwi, a usuwana jest normalnie. Pozdrawiam serdecznie!
Zawartość kofeiny jest zależna m.in. od długości parzenia kawy. Kawa z ekspresu parzy się zazwyczaj ok. 25 s, natomiast kawa parzona dłużej – 2-4 minut. Oznacza to większą zawartość kofeiny w naparze, dlatego trzeba uważać, by nie wypić jej za dużo 🙂
Dziękuję za komentarz. Pozdrawiam!
Bardzo dziękuję, Pani Doktor, za cenne informacje dotyczące mojego, ulubionego napoju. Ja, niestety, od wielu lat zdecydowanie przekraczałem, dopuszczalne normy spożywania tego, pysznego napoju. 7 kubków, a i więcej, niestety. Jednak po wykonaniu badań, wskaźnik alatu dał wiele do myślenia. Podjąłem decyzję błyskawicznie. Przez 3 tygodnie, kawa poszła w zupełną odstawkę. Organizm się bardzo buntował. Ospałość, brak energii… Jednak po 3 tygodniach powróciłem do spożycia kawy, tym razem, jasno precyzując górną granicę 2 kaw dziennie. I rzeczywiście czuję, że jednak organizmowi kawy brakowało. Powróciła energia, senność w ciągu dnia odeszła do lamusa. A, co najważniejsze, „odpoczęła” nieco moja wątroba 🙂
Gratuluję, że znalazł Pan złoty środek. Pozdrawiam!
Dzień dobry, to kobiety w ciąży mogą w ogóle pić kawę??
Zawsze słyszałam, że nie a lekarz nawet herbaty nie pozwoli mi pic. Dodam, że nie mialam żadnych schorzeń ano wysokiego ciśnienia. Naprawdę można niewielką ilość?
Przy ciąży fizjologicznej 1 kawę na dobę można wypić. Pozdrawiam!
Dlaczego przy Hashimoto odradza Pani picie kawy z mlekiem krowim? Będę bardzo wdzięczna za odpowiedź 😊
Mleko ma dużo laktozy – to po pierwsze. Druga sprawa, to że nasza mikroflora bakteryjna nie lubi mleka. Skwaszone mleko, nabiał – można spożywać, ale mleko działa niekorzystnie. Pozdrawiam!